وقتی توفان خیابان های تهران را قفل می‌کند

مرحوم دکتر «محمدحسن گنجی» چهره ماندگار جغرافیای ایران نقل می‌کرد «زمانی که رییس سازمان هواشناسی بودم، از میدان انقلاب، سوار تاکسی شدم تا به سازمان بروم، رادیو تاکسی روشن بود و گوینده خبر می‌گفت فردا باران می‌بارد. راننده تاکسی (که مرا نمی‌شناخت)، به من گفت همه‌اش دروغ می‌گویند، دیروز گفتند امروز باران می‌بارد، ولی امروز نبارید، امروز می‌گویند فردا باران می‌بارد، مطمئن باشید که فردا هم باران نمی‌بارد. وقتی من به سازمان رسیدم از همکارانم خواستم پیش‌بینی‌های‌شان دقیق‌تر باشد تا اعتماد و اطمینان مردم از سازمان هواشناسی سلب نشود.»

به گزارش انتخاب، در نظر داشته باشید که سازمان هواشناسی در 60-50 سال پیش، به اهمیت پیش‌بینی‌های دقیق و اطلاع‌رسانی درست پی‌برد اما ما امروز هم به این اهداف دست پیدا نکردیم. با توجه به اینکه سازمان هواشناسی، متولی رصد وضعیت آب‌وهوایی کشور است، انتظار می‌رود در انجام وظایف خود و همچنین اطلاع‌رسانی درست و به‌موقع کوشا باشد و انجام این کار نیازمند به‌روزشدن کارشناسان این سازمان از لحاظ علمی و همچنین به‌روزشدن دستگاه‌ها و ابزارها و سنجه‌هاست. لازم است سازمان هواشناسی در پیش‌بینی وضعیت هوا دقیق‌تر عمل کند به‌ویژه در مورد شهرهایی که بنا به دلایل مختلف، مهم‌تر و اخبار آنها تاثیرگذارتر است. لازم به ذکر است که امروزه پیش‌بینی وضعیت هوا دانشی است که مدل‌ها و ابزارهای خاصی برای آن عرضه شده و دانشمندانی نیز در این زمینه متخصص و متبحرند.

در پیش‌بینی وضعیت هوا و اطلاع‌رسانی مناسب در روزهای دوشنبه و جمعه گذشته، سهل‌انگاری‌هایی صورت گرفت، اکنون این پرسش پیش می‌آید که آیا ما آن دانشمندان، مدل‌ها و ابزارها را در اختیار داشتیم یا خیر؟ اگر ابزارها را نداریم، باید پرسید چرا این ابزارها در اختیار ما نیست؟ و اگر بگویند دانش این کار را نداریم، باید پرسید چرا دانشش را نداریم؟ امروزه جایی در جهان نیست که حرکت‌های جوی آن قابل پیش‌بینی نباشد. ما در عرض‌های میانه هستیم، اما می‌توانیم وضعیت آب‌وهوایی عرض‌های قطبی یا استوایی را رصد کنیم.

 امروز کل مناطق کره زمین در حیطه رصد ماهواره‌ها قرار دارد. پس دیگر نمی‌توان گفت یک پدیده آب‌وهوایی خاص قابل پیش‌بینی نیست. اخیرا یکی از مسوولان پژوهشکده هواشناسی، توفان‌ها را به دو دسته توفان‌های حاره‌ای و تندری تقسیم کرده و گفته توفان‌های حاره‌ای (مانند توفان کاترینا) قابل پیش‌بینی است و توفان تندری (که aکشورهای جهان قابل پیش‌بینی نیست. اما باید گفت این پدیده‌ها قابل پیش‌بینی است و اتفاقا دانش جدید هواشناسی به سمت شناسایی و پیش‌بینی پدیده‌های میکرو می‌رود. دانش هواشناسی در دو سطح قابل بررسی است، اول سطح ماکرو که پدیده‌ها را در مقیاس‌های بزرگ (مانند یک کشور یا استان) پیش‌بینی می‌کند و قدمتی یکصدساله دارد و دیگر پدیده‌های میکرو که پدیده‌ها را در مقیاس‌های کوچک (مانند یک شهر یا محله) پیش‌بینی می‌کند. توده‌های هوای سرد و گرمی که از مناطق اطراف، وارد کشور ما می‌شود، نمونه‌ای از پدیده‌های ماکرو است که حتی کشورهای دیگر جهان هم توانایی رصد آنها را دارند و به‌همین دلیل سازمان هواشناسی کشورهای دیگر نیز می‌توانند وضعیت آب‌وهوایی ما را پیش‌بینی کنند. اما پدیده‌های میکرو آنهایی هستند که در مناطق کوچک‌تر (مانند یک شهر) روی می‌دهند که با توجه به پیشرفت‌های اخیر، می‌توان پدیده‌های میکرو را نیز پیش‌بینی کرد.
با این توضیحات به چند نتیجه می‌رسیم، اول آنکه سازمان هواشناسی باید خود را هم از لحاظ دانش و هم از لحاظ ابزارهای اندازه‌گیری به‌روز کند. دیگر آنکه برخی دیگر از سازمان‌هایی که در حوزه پیش‌بینی وضعیت آب و هوا فعالند (مانند سازمان هوافضا، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و...) در اینگونه موارد حساس و بحرانی به کمک سازمان هواشناسی بیایند. متاسفانه امروزه برخی از سازمان‌های تحقیقاتی و اجرایی (که کارشان به هم مربوط است)، جدا از یکدیگر فعالیت می‌کنند. امروزه ماهواره‌هایی که در اطراف زمین هستند، می‌توانند عوامل موثر بر وضعیت آب‌و‌هوایی (مانند فشار، دما، رطوبت، شدت باد و...) را به راحتی رصد و به زمین گزارش کنند. نکته دیگر آنکه حتی پس از وقوع توفان نیز در زمینه اطلاع‌رسانی به شهروندان کار خاصی صورت نگرفت.  ما در این قسمت هم مشکل داریم. یک مشکل پیش‌بینی درست است و مشکل دیگر این است که پیش‌بینی‌های درست از چه راهی باید به اطلاع مردم برسد؟

رویدادهایی که پیش‌بینی می‌شود، هرچه زودتر به اطلاع مردم برسد، اطلاع‌رسانی موثرتر می‌شود. برای توفان‌های تهران زمان کافی در اختیار بود و ما باید برای موارد مشابه در آینده، برنامه‌ریزهای بهتری داشته باشیم. نکته دیگر این است که فرض کنیم این خبر در زمان مناسب به اطلاع مردم می‌رسید. آیا ما زیرساخت‌های لازم برای دوری از پیامدهای این پدیده‌های ناخواسته را داریم؟ بدیهی است که خیابان‌های تهران تحمل و ظرفیت ترافیک در حالت عادی را ندارد، چگونه می‌تواند پاسخگوی ترافیک در شرایط اضطراری باشد. اگر برای یک حادثه مانند توفان اطلاع‌رسانی شود، مطمئن باشید که همه خیابان‌های تهران در اثر تعداد زیاد خودروها قفل می‌شود.

منبع: شرق