بلومبرگ نوشت: در اواسط ماه می، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران به طالبان هشدار داد: به توافقنامه تامین آب افغانستان احترام بگذارید وگرنه با عواقب آن مواجه خواهید شد.
به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: یکی از چهره های سرشناس طالبان در پاسخی طعنه آمیز، یک ظرف آب 20 لیتری به تهران تقدیم کرد و گفت که از صدور اولتیماتوم دست بردارید. حدود یک هفته بعد، درگیری در مرز آغاز شد و دو نیروی ایرانی و یک عضو طالبان کشته شدند. به گفته یک فرد مطلع، این گروه برای جنگ آماده است و هزاران سرباز و صدها بمب گذار انتحاری را به مرز فرستاده بود.
پس از دو دهه جنگ با ایالات متحده، رهبران طالبان اکنون خود را در حال جنگ با همسایگان می‌بینند، آن هم در حالیکه واقعیت‌های گرمایش جهانی به بار نشسته است. مناقشه با ایران بر سر منابع آب، باعث بی ثباتی بیشتر منطقه می شود.
گریم اسمیت، مشاور ارشد در امور افغانستان در گروه بین المللی بحران گفت: «کمبود آب در حوضه رودخانه هیرمند در نتیجه تغییرات آب و هوایی است، زیرا کشور گرم می شود و بارندگی های زیادی را می بیند و به دنبال آن دوره های خشکی وحشتناک می آید.
وی افزود: دما در این کشور از سال 1950 تا 1.8 درجه سانتیگراد افزایش یافته است.
ایران در سال 1973 قراردادی را با افغانستان امضا کرد که سالانه مقدار معینی آب را در شرایط آب و هوایی از هیرمند به سمت کشور ارائه دهد.
آب طولانی‌ترین رودخانه افغانستان برای کشاورزی حیاتی است و میلیون‌ها نفر در هر دو طرف مرز آن را مصرف می‌کنند.
ایران استدلال می‌کند که طالبان پس از بازگشت به قدرت، عرضه آب را کاهش داده است.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، هفته گذشته در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت که «توافقات اولیه» با حکومت طالبان بر سر حقوق ایران برای آب از هیرمند بدست آمده است.
رئیسی، رئیس جمهور ایران در سال 2021، در جریان سفر به سیستان و بلوچستان، فقیرترین استان کشور که به شدت از کمبود آب آسیب دیده است، گفت: «حرف های من را جدی بگیرید. به مسئولان و حاکمان افغانستان هشدار می‌دهم که حق آبه مردم سیستان را رعایت کنند.»
ذبیح الله مجاهد و بلال کریمی سخنگویان طالبان به تماس ها و پیام هایی که خواستار اظهار نظر بودند، پاسخ ندادند.
مجاهد در اردیبهشت گفت که اظهارات رئیسی نامناسب بوده و می تواند به روابط آسیب برساند. امیرخان متقی وزیر امور خارجه می گوید که این موضوع تنها به دلیل خشکسالی رخ داده است و افغانستان به توافق نامه احترام می گذارد.
ظاهرا خود این توافق جا برای تفسیر باز می گذارد. می گوید تامین آب باید در زمان خشکسالی "متناسب" شود و هر دو کشور باید برای حل و فصل هر مشکلی "مذاکرات دیپلماتیک" انجام دهند.
اما علیرغم دعوت به دیپلماسی، طالبان آماده جنگ شدند. این منبع که خواست نامش فاش نشود، گفت، علاوه بر سربازان و بمب‌گذاران انتحاری، نیروهای نظامی و ادوات که شامل صدها خودروی نظامی و سلاح‌های به جا مانده از ایالات متحده بود، می شود، مستقر شده بودند.
در درگیری های مرزی، دو نیروی ایرانی و یک سرباز طالبان کشته شدند.
عمر صمد، کارشناس ارشد اندیشکده شورای آتلانتیک مستقر در واشنگتن و فرستاده پیشین افغانستان در کانادا و فرانسه، گفت: «هر دو طرف می‌توانند برای توجیه مواضع خود ادعای خاص خود را طرح کنند.» وی سپس به "وضعیت طولانی بحران" افغانستان و نیاز ایران به آب در زمان خشکسالی اشاره کرد.
او گفت: اگر هیچ یک از این دو خواهان حل این موضوع از طریق مجاری دیپلماتیک نباشد، از نظر سیاسی غیرمنطقی خواهد بود چراکه منجر به بی ثباتی در منطقه می شود، آن هم درست زمانی که هیچ یک از طرفین نمی توانند درگیری را تحمل کنند.
این توافق برای دهه ها منبع تنش بوده است. ایران مدت‌هاست که استدلال می‌کند که آب کافی دریافت نمی‌کند. اوضاع پس از تسلط طالبان، که طی سال‌های خشکسالی اتفاق افتاد، بدتر شد.
در حالی که تجزیه و تحلیل ادعاهای هر دو طرف دشوار است و هیچ اطلاعاتی برای تامین آب در دسترس نیست، یک کارشناس ارشد غیر مقیم اندیشکده موسسه خاورمیانه مستقر در واشنگتن، می‌گوید که ایران باید خودش را مقصر بداند.
او گفت: «مقامات ایرانی بیش از 40 سال فرصت داشتند تا در مدیریت آب سرمایه گذاری کنند یا منطقه را برای مقابله با فاجعه آماده کنند. آنها شکست خوردند.»
به گزارش رسانه‌های محلی، قانون‌گذاران ایرانی در ژوئن گفتند که وضعیت سیستان و بلوچستان به حدی وخیم است که اگر مردم به آب دسترسی نداشته باشند، یک "فاجعه انسانی" رخ خواهد داد. بر اساس یک گزارش، بیش از 10,000 خانواده در سال گذشته از مرکز استان مهاجرت کردند.
حداقل 300 شهر و شهر در ایران با گرمتر شدن کره زمین با تنش شدید آبی مواجه هستند. بر اساس یک برآورد، آب سدها در حال تبخیر هستند و بیش از 97 درصد کشور تحت تأثیر خشکسالی قرار دارد. به گفته یکی از دانشگاهیان، حدود 20 میلیون نفر به شهرها نقل مکان کردند زیرا زمین برای کشاورزی بسیار خشک است.
