چهار پیشنهاد نوبخت برای اصلاح فرآیند بودجه

معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور با اعلام این‌که برای سال 94 بودجه تمامی دستگاه‌هایی که قابلیت اجرایی‌شدن دارند بر مبنای عملکرد خواهد بود بر لزوم تغییر در نحوه‌ی ارائه بودجه و نظارت بیشتر بر فرآیند اجرای آن تاکید کرد.

محمدباقر نوبخت در ششمین کنفرانس بین‌المللی بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد گفت: با وجود این‌که سال‌هاست که کنفرانس‌ها و همایش‌هایی در این قالب برگزار می‌شود اما هنوز بودجه‌ریزی کشور کاملا بر مبنای عملکرد نشده است و این نشان می‌دهد که شاید نیاز به کاری متفاوت از آنچه که از گذشته تاکنون انجام شده است.

وی با اشاره به این‌که با گذشت حدود 65 سال از نظام برنامه‌ریزی کشور که توسعه را هدف قرار می‌دهد، افزود: اما حتی با وجود پنج برنامه‌ای که بعد از پیروزی انقلاب تنظیم و اجرا شده هنوز به مرزهای توسعه‌یافتگی نرسیده‌ایم. این در حالی است که همزمان و یا دیرتر از ایران کشور‌های دیگری برنامه‌های توسعه‌ی خود را آغاز کرده و اکنون در مرز توسعه‌یافتگی و یا حتی کامل قرار دارد.

نوبخت با تاکید بر این‌که ما برای توسعه‌یافتگی در سطح برنامه‌ها مشکلی نداریم، گفت: مشکل ما تعیین و اجرای برنامه‌هاست که بار اصلی آن بر دوش بودجه سنواتی خواهد بود.

معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور با بیان این‌که تعریف بودجه بر مبنای پیش‌بینی عملکرد منابع و مصارف خیلی کهنه شده است، گفت: در تمامی قوانین و برنامه‌ها هیچ‌گاه بودجه تنها به این معنا نیست، بلکه همواره در راستای دستیابی به سیاست‌ها و هدف‌گذاری‌ها ملاک قرار می‌گیرد.

به گفته وی بودجه محفل اراده مردم در منافع عمومی خود است. بنابراین آنچه که دولت‌ها انجام می‌دهند با اذن نمایندگان مردم خواهد بود.

نوبخت در ادامه با اشاره به این‌که همواره در پیش‌بینی بودجه ناموفق عمل کرده‌ایم، بیان کرد: از سال 1289 که کل بودجه کشور 145 میلیون قرون بود تا اکنون که به بیش از 803 هزار میلیارد تومان می‌رسد، همیشه اعتراض‌هایی مبنی بر کافی نبودن بودجه وجود دارد، چرا که هیچ‌گاه بودجه به درستی تخصیص نیافته و همیشه پیش‌بینی‌ها کمتر و یا زیادتر از منابع و مصارف بودجه و اغلب دولت‌ها برای تامین طلب مازاد بر بودجه پیش‌بینی شده ناچار به جبران از طرق مختلف از جمله متمم بودجه بوده است.

معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور با بیان این‌که از مجلس ششم و از سال 80 تاکنون هر ساله بر عملیاتی شدن بودجه تاکید کردیم، گفت: این در حالی است که در قانون برنامه چهارم و پنجم نیز عملیاتی‌شدن بودجه مورد تاکید بود، اما هیچ‌گاه موثر واقع نشد. با این وجود در سال 92 با تغییراتی که در معاونت برنامه‌ریزی انجام شد ما از عملیاتی‌شدن بودجه استقبال کردیم.

وی با اشاره به این‌که تا چه زمان می‌توان بر منابع مالیاتی و نفتی برای تامین بودجه کشور پافشاری کرد، گفت: این در حالی است که حتی وقتی می‌خواهیم تامین منابع از طریق مالیات را افزایش دهیم، با اعتراضات شدیدی روبه‌رو می‌شویم به گونه‌ای که همین اخیر در مورد بحث مالیات بر ارزش افزوده، با اعتراض کسبه‌ها مواجه بودیم.

نوبخت اضافه کرد: در مورد منابع نفتی نیز با وجود این که توان تولید چهار میلیون بشکه نفت در روز را داریم، اما به دلیل مسائلی از جمله تحریم‌ها نمی‌توانیم بیش از یک میلیون را در بودجه کشور بگنجانیم، پس امکان بالا‌بردن منابع براساس مصارف وجود ندارد بنابراین باید از طریق افزایش بهره‌وری این خلا‌ها را تامین کرد که مهم‌ترین مساله در این زمینه توجه به فرآیند بودجه‌ریزی است.

معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور تاکید کرد: برای بودجه سال 94 تمامی دستگاه‌هایی که امکان عملیاتی‌شدن بودجه برای آنها وجود داشته باشد براین اساس بودجه آنها پیش‌بینی می‌شود.

وی با تاکید بر این‌که تنها مشکل تهیه و تنظیم بودجه بر مبنای عملکرد بودن آن نیست، گفت: از این‌رو باید فرآیند تدوین و اجرای بودجه مورد بازنگری قرار گیرد.

نوبخت در ادامه از مسائل و مشکلات موجود در بودجه سخن گفت و افزود: متاسفانه همراه با بودجه پیوست‌های زیادی در حد چهار تا پنج جلد به مجلس ارائه می‌شود که مطمئنا نمایندگان در فرصت معمول 40 روزه خود وقت کافی برای بررسی کامل آن و اصلاحات لازم را ندارند، پس هنگامی که مهر تایید بر آن خورده و تصویب می‌شود به معنای این نیست که جز‌به‌جز بودجه مورد بررسی قرار گرفته است. از این‌رو نیازی نیست که بخواهیم هر ساله این حجم از بودجه را به مجلس تقدیم کنیم.

معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور افزود: این در حالی است که ما برای سال جاری بخشی از بودجه دستگاه‌ها را بر مبنای عملکرد تهیه و به مجلس بردیم که همراه با گزارش‌ها و ماده واحد‌های آن بود، اما تبصره‌های تکراری را حذف کرده و همراه لایحه بودجه ارائه نکرد.

چهار تاکید نوبخت برای اصلاح فرآیند بودجه

وی در ادامه با تاکید بر این‌که می‌باید در نحوه‌ی ارائه بودجه تغییرات لازم ایجاد شود، گفت: بر این اساس دولت باید هر ساله مشخص کند که کدام سال برنامه است و بودجه را براساس همین برنامه تدوین کند و ‌آنگاه نمایندگان خواستار گزارشی از میزان تحقق برنامه‌های مدنظر در آن سال از دولت باشد، پس اول باید همراه گزارش لایحه بودجه هر سال گزارش برنامه نیز به مجلس ارائه شود.

نوبخت دومین مورد را پاسخ‌دهی دولت به مجلس در مورد تحقق اهداف کمی عنوان کرد و گفت: هنگامی که دولت در مورد اهداف کلان پیش‌بینی انجام می‌دهد مجلس نیز باید در مورد کم و زیاد آن اعلام نظر کرده و دولت با توجه به منابع اهداف مورد نظر را مدیریت کند. از این‌رو مجلس می‌باید به جای پرداختن به مسائل جزیی مسائل کلان را پشتیبانی کند.

معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور در ادامه با تاکید بر این‌که نظارت از مهم‌ترین ابعاد بعد از تصویب بودجه است، گفت: در این مورد می‌باید تغییرات جدی انجام شود به‌طوری که گزارش تفریق بودجه به روز در اختیار دستگاه‌های مربوطه قرار گیرد که البته دیوان محاسبات امروزه این کار را انجام می‌دهد، اما در گذشته اغلب با فاصله چهار تا پنج سال گزارش‌های تفریق بودجه ارائه می‌شد که فایده چندانی نداشت.

نوبخت با بیان این‌که می‌باید نظارت جدی از سوی قوه مجریه از طریق معاونت برنامه‌ریزی در فرآیند اجرای بودجه صورت گیرد، بیان کرد: آنچه که تا اکنون در معاونت برنامه‌ریزی از سوی نظارت راهبردی به عنوان نظارت انجام می‌شود، کافی نیست و باید فراتر رود به گونه‌ای که نظارت‌ها تنها محدود به بررسی پیشرفت فیزیکی طرح‌ها و تخصیص منابع نباشد.

وی هم چنین نظارت‌های قضایی را مورد اشاره قرار داد و گفت: قوه قضاییه باید با استفاده از ابزار نظارتی سازمان بازرسی به‌طور دائم نظارت و بررسی را در مورد بودجه انجام دهد.

معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور معتقد است: برای شفافیت هرچه بیشتر در تهیه و تنظیم و اجرای بودجه می‌باید نهاد نظارتی غیردولتی نیز در کشور تعریف شود.