طلسم سفر روحاني به تركيه شكسته شد/ سیاست ایران در مقابل ترکیه تغییر کرد؟

بالاخره طلسم سفر روحاني به تركيه شكسته شد و او قرار است در روز دوشنبه 19 خرداد (9 ژوئن) براي انجام سفري دوروزه به آنكارا سفر كند. سفري كه چند بار تاكنون به دليل هماهنگ نشدن زمان آن به تعويق افتاده است.

روحاني در جريان سفر خود به آنكارا كه در راس هياتي متشكل از وزراي كابينه كه اغلب اقتصادي خواهند بود با رجب طيب اردوغان نخست وزير تركيه و عبدالله گل، رييس جمهور تركيه ديدار خواهد كرد. رييس جمهور ايران همچنين در جريان اين سفر در نخستين نشست شوراي عالي همكاري هاي راهبردي ايران و تركيه كه در جريان سفر اردوغان در تهران در اسفندماه سال گذشته تشكيل آن استارت زده شد، شركت خواهد كرد. دو كشور اميدوار هستند كه اين سفر بتواند مقدمه يي باشد براي ارتقاي سطح همكاري هاي دو كشور به سطح 30 ميليارد دلار. به جز اين پيش بيني مي شود مذاكره در مورد تحولات سوريه نيز از جدي ترين مباحث خواهد بود. اين دومين باري است كه رييس جمهور كشورمان در قالب سفري دوجانبه به تركيه مي رود. سفير ايران در تركيه در توضيح اهميت اين سفر گفته است: «رييس جمهور ايران بعد از 20 سال به آنكارا سفر مي كنند. هياتي كه ايشان را همراهي مي كنند كمتر در سفرهاي خارجي رييس جمهور ديده شده است. نخستين جلسه شوراي راهبردي روابط در آنكارا تشكيل مي شود.

از جهات گوناگون سفري نمونه خواهد بود». ايران و تركيه در جريان سفر حسن روحاني به آنكارا مسائل زيادي را براي بحث و بررسي روي ميز كار دارند: از تحولات اوكراين گرفته تا ته مانده اختلاف نظرها بر سر بحران سوريه. اما آن طور كه پايگاه اطلاع رساني دولت اعلام كرده است محور گفت وگوها در اين سفر موضوع گاز است. بحثي كه البته چندي است كه مورد شكايت طرف ترك در دادگاه بين المللي نيز قرار گرفته است. ترك ها خواهان تخفيف ايران در فروش گاز به اين كشور هستند. تخفيفي كه مي گويند از روس ها و جمهوري آذربايجان دريافت كرده اند ولي تاكنون ايران زير بار آن نرفته است. با اين حال و با وجود شكايت تركيه از ايران بسياري از ناظران بين المللي نسبت به پيامدهاي مثبت سفر روحاني به تركيه ابراز اميدواري كرده اند. سفري كه علي خرم، مشاور وزير امور خارجه كشورمان در گفت وگو با «اعتماد» آن را حياتي اما دير توصيف مي كند. به عقيده خرم هرچند روابط ايران و تركيه در دولت يازدهم بهبود يافته است اما اين بهبود بايدسريع تر اتفاق مي افتاد.
    
تركيه در سياست خارجي دولت يازدهم چه جايگاهي دارد؟ به عبارت ديگر سياست دولت آقاي روحاني در قبال اين كشور چه تفاوتي با سياست دولت قبل دارد كه اكنون شاهد هستيم كه در كمتر از يك سال روساي جمهور دو كشور نسبت به يك سفر دوجانبه اقدام مي كنند؟
تركيه به عنوان همسايه ايران علاوه بر حسن همجواري به لحاظ تاريخي هم با كشورمان نزديكي هاي جدي دارد. اين نزديكي ها هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب در روابط دو كشور مشهود است. به جر يك سري دوران هاي موقتي همواره روابط ايران و تركيه حسنه بوده. مساله اساسي هم اين است كه به دليل پيوندهايي كه وجود دارد اين دو كشور در طول تاريخ توانسته اند نيازهاي متقابل زيادي از يكديگر را جواب دهند. مخصوصا بعد از دوران صدام و فطرتاً عراق در مناسبات منطقه، اين دو كشور نقشي تعيين كننده تر پيدا كردند و توانستند تاثيرات عميقي بر منطقه داشته باشند. يعني هم نزديكي آنها مهم و تاثيرگذار بوده و هم اختلافات آنها. به طور مثال شاهد هستيم كه اختلاف سياسي دو كشور بر سر بحران سوريه و موضع خاص ترك ها در اين زمينه چقدر در سرنوشت معادلات سوريه موثر بود.
    
يك بحث مهم در مناسبات دو كشور همين موضوع سوريه است. اين مساله الان چقدر در اولويت روابط ايران و تركيه قرار دارد؟
اين موضوع متاسفانه در دولت سابق بر ابعاد مختلف مناسبات دو كشور سايه انداخت. يعني به نظر مي رسيد كه دولت دهم بعد از بروز بحران سوريه تاحدي به صورت تك بعدي به روابط با تركيه مي نگرد. اما امروز هم سياست دولت تغيير كرده و هم مناسبات سوريه سمت و سوي ديگري دارد.گذشت زمان و عدم توفيق جريان مخالف اسد در سوريه، تركيه را از موضع سابق در قبال سوريه عقب نشانده است. اما مهم اين است كه توجه داشته باشيم تمام مناسبات ايران و تركيه به همين مساله محدود نمي شود و زمينه هاي همكاري بسياري ميان دو كشور وجود دارد. علي الخصوص اكنون كه به نظر مي رسد تركيه سياست خود در قبال سوريه را اصلاح كرده و به موضع ايران نزديك تر شده است. به هر حال اين موضوع نمي تواند به عنوان محور مذاكرات دو جانبه قرار بگيرد. هر چند كه قطعا در خصوص آن بحث خواهد شد.
    
به اين ترتيب به نظر شما ايران در تركيه چه سياستي را دنبال خواهد كرد و به دنبال چه چيزي خواهد بود؟
در يك مفهوم كلي هر دو كشور به دنبال درك مشترك از هم و خواسته ها و داشته هاي هم هستند. اين درك مشترك در اين شرايط همان طور هم كه اعلام شده بيشتر متوجه مسائل اقتصادي خواهد بود. به هر حال موضوع گاز ايران براي تركيه بسيار مهم و حياتي است و در مقابل ايران نيز كه گاز خود را از طريق تركيه به اروپا صادر مي كند، علاقه زيادي دارد تا اختلافات در اين زمينه را به حداقل برساند. به نظر من با توجه به بهانه ها و عوامل نزديكي دو كشور و همچنين نقشي كه روابط حسنه ايران و تركيه مي تواند در ثبات منطقه داشته باشد، اگر نگوييم اين سفر دو جانبه دير است بايد اذعان كنيم كه چندان زود هم انجام نمي شود. يعني به نظر مي رسيد كه اين سفر بايد سريع تر از اين انجام مي شد.
    
سوالي كه هميشه مطرح مي شود اين است كه تركيه چه جذابيتي براي ايران دارد، حال ما مي خواهيم بدانيم كه از ديد شما ايران چه جذابيتي مي تواند براي تركيه داشته باشد؟
قطعا جذاب ترين برگ برنده ايران در مناسبات با تركيه گاز كشورمان است. تركيه نياز جدي به گاز ما دارد و همچنين خط صادرات گاز ايران به اروپا كه از تركيه مي گذرد، موقعيت خوبي را براي اين كشور فراهم مي كند. به جز اين با توجه به وضعيت و موقعيت كنوني عراق، ايران يكي از راه هاي نزديك تركيه براي دسترسي به آب هاي گرم جنوبي است. همچنين بايد يادآور باشيم كه در خلاحضور امريكا و اروپا در صنايع ايران، تركيه توانسته با حضور خود قسمتي از اين خلارا پر كند و از اين محل هم از نظر اقتصادي منتفع شود.
    
 آيا مذاكرات ايران و 1+5 نيز مي تواند تاثيري در روابط تركيه با كشورمان داشته باشد. به عبارتي چقدر مناسبات دو كشور تحت تاثير اين مذاكرات است؟
قطعا اين موضوع تاثير مستقيمي بر روابط ايران و تركيه نخواهد داشت اما به هر حال در مقاطعي باعث نزديكي دو كشور شده است: مثل برگزاري نشست استامبول يا ميانجيگري تركيه و برزيل در مساله هسته يي ايران در دوران آقاي احمدي نژاد ولي در كل تركيه نقش و تاثير مستقيمي نمي تواند در فرآيند مذاكرات بگذارد اما از يك نظر ديگر و به اين لحاظ كه تركيه دروازه اروپا براي ايران محسوب مي شود، بهبود روابط ايران و غرب مي تواند تمايل كشورمان را براي نزديكي بيشتر به تركيه افزايش دهد.

منبع: اعتماد