به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، آیین رونمایی از طرح حمایت از ترجمه کتاب‌های فارسی به زبان‌های دیگر (TOP) با حضور علي جنتي، وزير فرهنگ و ارتباطات اسلامي، ابوذر ابراهيمي‌تركمان، رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، حسام‌الدين آشنا، مشاور فرهنگي رييس جمهور، غلامعلي حدادعادل، رييس فرهنگستان زبان و ادب فارسي و جمعي از ناشران و صاحب‌نظران صنعت نشر، برگزار شد.
علي جنتي، وزير فرهنگ و ارتباطات اسلامي در سخنراني خود در اين آيين گفت: فرهنگ و انديشه ایران اسلامي در طول تاریخ، همواره اهل تعامل و گفت‌وگو و سازندگي از راه ارتباط با ساير ملل و فرهنگ‌ها بوده و بخشي از اين بالندگي از مسير ترجمه ميسر شده است. از رهگذر ترجمه بود که خوانندگان فارسی‌زبان با مجموعه بسیار گران‌قدري از رشته‌های گوناگون دانش، از پزشکی و نجوم و جغرافیا گرفته تا تاریخ و فلسفه آشنا شدند و آثار ايراني نيز در معرض خوانش ديگران قرار گرفت.
رييس شوراي عالي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در ادامه سخنان خود به بحث نگرش علمي به ترجمه پرداخت. وي گفت: ترجمه، بخشی از مطالعات دانشگاهی است. در گذشته، اکثر ترجمه‌ها با علاقه و انگیزه شخصی افراد صورت می‌گرفت و اکنون هم کم‌و‌بیش چنین است. بسیاری از مترجمان با کار مکرر و از طریق آزمون و خطا مترجم شده‌اند و باید اذعان داشت به این دلیل پس از انقلاب اسلامی هم آثاری ضعیف ترجمه شده و هم مفید و فاخر.
وي تأكيد كرد: برای اینکه از آسیب‌های ترجمه و نشر بین‌الملل دور شویم، باید به شرایط علمی آن توجه کنیم. نگاه به ترجمه و نشر باید بر پايه اعتباربخشي به بخش خصوصي و مرتبط‌كردن نهادهاي همكار داخلي و خارجي در اين عرصه باشد.
جنتي افزود: واقعیت این است که مطالعات ترجمه در ایران، اغلب از آن‌سو بوده و از این‌سو سابقه زیادی ندارد و به تازگي اهتمام و توجه اندكي به آن می‌شود. بیش‌تر مترجمان غیرایرانی یا خودجوش هستند؛ بنابراين نیاز چندانی به آموزش احساس نمی‌کنند و از اين هم نبايد غافل شد كه ما نیز با وجود تعدد مراکز آموزش زبان و دانشگاه‌ها در این ارتباط برنامه‌ریزی منسجمي براي تربيت مترجم حرفه‌اي نداشته‌ایم.
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در بخش ديگري از سخنان خود انقلاب اسلامی را عامل و محرک ترجمه در زمینه فرهنگ و تمدن ايران اسلامي دانست و افزود: انقلاب اسلامي ايران سبب احیا و گسترش اندیشه، معارف اسلامی و ادبیات ایران در جهان و باعث گسترش مناسبات فرهنگی با ملل و ادیان و اقوام دیگر شده و به تبیین تحولات فکری و فرهنگی جهان معاصر پرداخته و به آراي متضاد و شبهات نسبت به اسلام و مسلمانان نیز پاسخ گفته است. در این امر نقش ترجمه و مترجمان و سیاستگذاری بخش‌های خصوصی که البته بی‌هدایت و حمایت بخش دولتی ممکن نمی‌شد، کاملاً برجسته است.
وي ادامه داد: باید دستاوردهای علمی و فرهنگی دوره پس‌از انقلاب اسلامی را در زمینه‌های مختلف فلسفی، اجتماعی، ادبی و هنری به خوبی شناخت و آن را بررسي و آسيب‌شناسي کرد. مجموعه کارهایی که تاکنون صورت گرفته حکایت از اراده‌های دینی و فرهنگی دارد. حال که دولت در این زمینه وارد عمل شده باید به وظايف خود بیش از پیش آشنا باشد. امیدواریم با شناختی که از مسايل و مشکلات و چالش‌های موضوع پیدا می‌کنیم، بتوانیم به راهکارهای مناسب براي تحقق نهضت ترجمه دست یابیم.
جتني همچنين گفت: در روزهای اولیه انقلاب اسلامی، با حداقل امکانات عطش نشر معارف اسلامی را در جهان داشتیم و به فعالیت‌هایی دست زدیم که درخور توجه است. آن روزها انگیزه و شور انقلابی داشتیم که ما را موظف به کار و فعالیت کرده بود و حال که در مسیر ساماندهی قرار گرفته‌ایم با مشکلات عديده‌اي روبرو هستیم، مشکلاتی مانند ایران‌هراسی، اسلام‌هراسی و شیعه‌هراسی که محدودیت‌هایی پیش روی فعالیت‌ها ایجاد کرده است و بايد با ترجمه و نشر متون فاخر اين هراس‌هاي بی‌پایه و اساس را زدود.
عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي در بخش ديگري از سخنان خود، کوشش در راه بزرگ و خطیر ترجمه آثار فارسي به زبان‌هاي ديگر را بدون چراغ راه ممکن ندانست و رهبری معظم انقلاب را چراغ راه این مسیر ناميد.
وي گفت: مجموعه دیدگاه‌های مقام معظم رهبري در زمینه ترجمه و نشر کتاب، به‌ویژه توجه ایشان به ترجمه آثار منتشر شده در حوزه ادبیات دفاع مقدس و خاطرات رزمندگان جنگ با رژیم بعثی عراق، حکایت از احساس مسئولیت ایشان در این زمینه دارد و نشان می‌دهد که مجموعه معارف مکتوب اندیشمندان ایرانی آنقدر وسیع است که در شرایط گذار فرهنگی و ورود به عرصه‌ها و میدان‌های جدید فعالیت، باید به نقاط مهم و حساس تاریخی توجه کرد؛ نقاطی که اقتضائات فرهنگی و نیاز زمانه ایجاب می‌کند.
جنتي افزود: با این نگاه، سخن از دفاع مقدس و ثبت حقایق و واقعیت‌های آن تنها بیان خاطره برای ایرانیان و جهانیان نیست؛ بلکه بیان ارزش‌هایی است که به خاطر آن جان‌هایی فدا شده‌اند و باید حفظ و نشر شود. البته گام‌های مراکز مرتبط در این ارتباط ستودنی است اما این گام‌ها و حرکت‌ها می‌بایست در جایگاه واقعی خود بنشیند و مسیر شایسته خود را بیابد.
وي تأكيد كرد: ترجمه ادبیات دفاع مقدس یک مصلحت نیست؛ بلکه یک ضرورت علمی و فرهنگی است تا به جهانی که ایران را در واقعه جنگ تنها گذاشت و یا در کنار دشمن ایستاد آگاهی ببخشد و دریابد چرا چنین رویدادی در تاریخ ایران اسلامی رقم خورده است.
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در تشريح و تبيين برخی از راهکارهای اجرایی در امر ترجمه آثار فارسي به زبان‌هاي ديگر، آموزش ترجمه بینافرهنگی در سطوح مختلف علمی و تربیت مترجمان زبده، آگاهی از وضعیت موجود از نظر کمی و کیفی، ایجاد تبادل میان مترجمان زین‌سو با تشکیل اتحادیه‌ها و انجمن‌ها، اعطای بورسیه‌های تحصیلی به خارجیان در رشته‌های مترجمی، اعطا بورسیه‌های تحصیلی به مترجمان برگزیده ایرانی در دانشگاه‌های داخل و خارج، ایجاد دوره‌های مهارت‌افزایی کوتاه‌مدت و بلندمدت، ترغیب دانشگاه‌ها و مراکز علمی برای ایجاد رشته‌های علمی ترجمه و پذيرش ترجمه به‌عنوان موضوع یک پایان‌نامه و ... را سفارش كرد.
وي همچنين طرح تاپ گامی رو به جلو خواند و گفت: در گذشته و حال، کتاب‌های ایرانی با عامليت نهادهاي فرهنگی فعال در خارج از کشور و با هزینه دولتی ترجمه و منتشر می‌شد، این روشی است در دسترس و آسان و دور از تلاش و زحمت فرهنگی.
وي افزود: ترجمه و نشر کتاب باید در جریان یک تعامل و رابطه فکری و فرهنگی با اهالی ترجمه و نشر در کشور مقصد شکل بگیرد و مطابق با شرایط و اقتضائات همان کشور و با تکنیک‌ها و ابزارهای روزآمد آن منتشر و توزيع شود. به هر حال مي‌توان گفت كه طرح تاپ گامي است براي برون‌سپاري ترجمه و نشر كتاب به ناشران فعال بين‌المللي و ناشران بومي خارج از كشور. با اجرای شیوه برون‌سپاري ترجمه و نشر آثار در خارج از كشور، با حمایت‌های تعریف شده از سوی جمهوری اسلامی ایران، می‌توان به نتایج درخشاني رسید.
جلوگیری از انبارکردن کتاب و هدر دادن امکانات، برچیدن رسم و سنت توزیع رایگان کتاب، ورود به بازارهای جهانی کتاب و عرصه رقابت، امکان حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی، امکان فروش الکترونیکی کتاب، ایجاد انگیزه به ناشران خارجی در ارائه مطلوب‌تر اثر از نظر فنی چاپ و نشر، تولید محتوا و گزینش محتوای مناسب‌تر و مؤثرتر و ارايه ترجمه مطلوب و رقابت علمی میان مترجمان، از جمله نتيج درخشان طرح برون‌سپاري ترجمه و نشر آثار در خارج از كشور به زعم علي جنتي است كه در سخنان خود آنها را بيان كرد.
سخنان وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي اين گونه پايان يافت: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي با بازخواني تجربه‌ي دو دهه نشر در خارج از كشور و با اجرايي كردن طرح تاپ مي‌تواند نقشي مهم‌تر در معرفي فرهنگ ايران و اسلام به‌عهده بگيرد و از آسيب‌ها و مشكلات گذشته راهي براي ورود هوشمندانه به عرصه نشر بين‌الملل باز كند.
نقش دولت‌ها در حوزه ترجمه بايد تعريف شود
مشاور فرهنگي رييس جمهور در آيين رونمايي از طرح (TOP)، گفت: بین دولت و قدرت در حوزه ترجمه بايد نقش‌هایی تعریف شود، زيرا ترجمه‌هاي مؤثر در تاریخ بین دو فرهنگ با حمایت و توافق دولت‌های مبدأ و مقصد اتفاق افتاده است.
به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، آیین رونمایی از طرح حمایت از ترجمه کتاب‌های فارسی به زبان‌های دیگر (TOP) با حضور علي جنتي، وزير فرهنگ و ارتباطات اسلامي، ابوذر ابراهيمي‌تركمان، رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، حسام‌الدين آشنا، مشاور فرهنگي رييس جمهور، غلامعلي حدادعادل، رييس فرهنگستان زبان و ادب فارسي و جمعي از ناشران و صاحب‌نظران صنعت نشر، صبح امروز در حسينيه الزهراي (س) اين سازمان برگزار شد.
حسام‌الدين آشنا، مشاور فرهنگي رييس جمهور در سخناني در اين آيين گفت: سیاست فرهنگی هر کشور معطوف به هویت، حیات فرهنگی و امنیت فرهنگی آن كشور است. همچنين در حوزه هویت فرهنگی، سؤال اصلی این است که ما چه کسی هستیم و چگونه هویت خود را می‌توانیم بازنمایی کنیم. در حوزه حیات فرهنگی نیز می‌پرسیم که فرهنگ در زندگی مردم چه نقشی دارد. اینجا است که از عدالت فرهنگی و فعالیت و نشاط فرهنگی سخن می‌گوییم.
وي در ادامه گفت: اگر یک فرهنگ بتواند به سؤالات جدید پاسخ دهد، مشکلاتش حل می‌شود؛ ولی اگر نتواند پاسخ جدید بدهد، امنیت آن فرهنگ به خطر می‌افتد.
مشاور فرهنگي رييس جمهوري با بیان اینکه مسايل جدید در «تعامل» مطرح می‌شود، گفت: انسان زمانی که می‌خواهد دیگری را درک کند به درک خود نیاز دارد. بنابراین ترجمه یکی از مظاهر بین فرهنگی است که نسبت مهمی میان ترجمه و امنیت فرهنگی وجود دارد، نگرانی‌هایی که در زمینه حضور فرهنگی ابراز می‌شود، بخشی از دغدغه انسان در مسأله امنیت فرهنگی است.
وي افزود: نفوذ فرهنگی حاصل ترجمه بین فرهنگی موفق است. البته ما می‌توانیم ترجمه کنیم؛ ولی ناموفق باشیم و آثارمان به فروش نرود كه نشان از ترجمه‌های فرهنگی ناموفق است؛ اما اگر بخواهیم درباره ترجمه‌های موفق صحبت کنیم، باید توجه کنیم که نفوذ فرهنگی در کشور ما همواره با کار ترجمه و نشر گره خورده است.
وی با اشاره به انتشارات فرانکلین که با حمایت وزارت خارجه آمریکا در کشورهای مختلف تأسیس و کار ترجمه متون آمریکایی را به عهده گرفت، اظهار كرد: امروزه تاریخ انتشارات فرانکلین در کشور ما نوشته می‌شود، کسانی که در چارچوب فرهنگ دینی تربیت شدند، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری روشنفکری در جامعه ما داشتند و نقش فرانکلین در کار مترجمان و ویراستاران و ساماندهی چاپ در کشور امروز قابل نادیده گرفتن نیست؛ اما آنچه درباره فرانکلین گفته نشده و باید بدان توجه کنیم این است که فرانکلین توانست ترجمه آثار امریکایی به زبان فارسی را ارتقا داده و به عنوان مهم‌ترین ناشر کتاب‌های درسی ایرانی قرار بگیرد.
مشاور فرهنگی ريیس جمهور، افزود: بنابراین آنچه انتشارات فرانكلين انجام داد، نمايش قدرت یک ناشر است. سال‌ها بعد ما در تجربه فرانکلین تأمل کردیم و انتشارات الهدی را در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي تأسیس کردیم. مطالعه تجربه الهدی از شکوفایی تا اصولش به لحاظ ساختاری و سازمانی قصوری نشده، اما از حیث تأثیرگذاری از آغاز تا اکنون باید مطالعاتی صورت گیرد. تجربه بسیار مهمی که ما در بنیاد اندیشه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي هم انجام دادیم، هم قابل مطالعه جدی است.
وی در ادامه با بیان اینکه در گذشته ترجمه یک امر ذوقی بود، اظهار كرد: بین دولت و قدرت در حوزه ترجمه بايد نقش‌هایی تعریف شود، زيرا هیچ جریان و ترجمه مؤثری در تاریخ بین دو فرهنگ اتفاق نیفتاده است، مگر با حمایت و توافق دولت‌های مبدأ و مقصد.
آشنا، همچنين با تعریف حضور فرهنگی ایران در لبنان و تجربیاتی که بر این اساس کسب شده است، گفت: این تجربه به ما کمک می‌کند تا دوره‌های ترجمه خود را بازنگری کنیم، مثال دیگرم هم تجربه ترکیه است که یکی از اساتید آنها زمانی به من می‌گفت: «ترک‌ها با آثار شریعتی و سپس شهيد مطهری، ایران را شناختند».
وی با تأکید بر اینکه با آموزش فراگیر و تخصصی زبان‌های خارجی در کشور نمی‌توان مقابله کرد و از سوی دیگر انتظار بهبود جریان ترجمه را داشت، بيان كرد: ما از یک سو در این تعارض زندگی می‌کنیم که گسترش نفوذ آموزش زبان در کشور ما به معنای نفوذ فرهنگی بیگانگان صورت می‌گیرد و از سوی دیگر توقع داریم که ترجمه از زبان ما به زبان‌های دیگر شکوفا شود. اینجاست که ما به مترجمانی وابسته می‌شویم که اصل زبان مادری‌شان زبان دیگری است و زبان فارسی را تنها یاد گرفته‌اند.
آشنا افزود: اگر ما یک جریان فراگیر و عمومی آموزش زبان‌های خارجي در کشورمان نداشته باشیم، نمی‌توانیم توقع کنیم که از بستر آموزش زبان ضعیف و در حد تجاری، بتوان مترجمان برجسته را تولید کرد، ما باید از این تعارض دور شویم، حمایت دولتی از ترجمه آثار یک کشور به کشور دیگر اگر معطوف به حمایت از ناشر خارجی شود، یک اتفاقی رقم می‌خورد و اگر معطوف به حمایت از ناشر داخلی شود که آثارش به زبان خارجی ترجمه می‌شود، اتفاق دیگری رقم خواهد خورد.
وی در سخنان پایاني خود، خواستار ايجاد جریان حمایت از ناشران داخلی در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي شد.
در طرح TOP تنها به زبان انگليسي اكتفا نكنيم
رييس فرهنگستان زبان و ادب فارسي در آيين رونمايي از طرح (TOP)، گفت: در ترجمه كتاب‌هاي فارسي به زبان‌هاي ديگر نبايد تنها به زبان انگلیسی اكتفا كنيم.
به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، آیین رونمایی از طرح حمایت از ترجمه کتاب‌های فارسی به زبان‌های دیگر (TOP) با حضور علي جنتي، وزير فرهنگ و ارتباطات اسلامي، ابوذر ابراهيمي‌تركمان، رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، حسام‌الدين آشنا، مشاور رسانه‌اي رييس جمهور، غلامعلي حدادعادل، رييس فرهنگستان زبان و ادب فارسي و جمعي از ناشران و صاحب‌نظران صنعت نشر، برگزار شد.
غلامعلي حدادعادل، رييس فرهنگستان زبان و ادب فارسي، در سخناني در اين آيين گفت: چند سال پیش که موضوع ضرورت ترجمه آثار زبان فارسی و منابع اسلامی به زبان‌های دیگر مطرح شد، شورای عالی انقلاب فرهنگی با تصديق این ضرورت، این مهم را به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي واگذار کرد تا با تشكيل مؤسسه‌اي جدید مواجه نشويم و البته تأكيد مي‌كنيم كه تصمیم مناسبي بود.
وي افزود: در سال‌هاي گذشته، ما شاهد موج و جریان‌هايی از اين قبيل از ترجمه نبودیم كه شاید یکي از دلایل آن وجود مشکلاتي همچون عدم تخصيص بودجه و مسايل مالي بوده باشد.
رييس فرهنگستان زبان و ادب فارسي در ادامه سخنان خود اظهار كرد: باید خوشحال بود که اين طرح نوين به همت و ابتكار سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي اجرا شده است تا تحرکی در این فصل از ترجمه ایجاد شود و بايد اتفاق اين مهم را به فال نیک بگيريم.
وي گفت: نکته اصلی موردنظر در عرصه ترجمه، تأکید بر ضرورت این مهم است كه کتاب بر چه اساسي براي ترجمه انتخاب شود. اين مهم بايد با توجه به یک ساز و كار دقیق و با استفاده از نظر اشخاصی که دو فرهنگ مختلف (زبان مبدأ و زبان مقصد) را می‌شناسند، انجام شود. زيرا هر ترجمه‌اي برای هر محیطی مناسب نیست و در اين عرصه، سلیقه مخاطب و درجه‌بندی کتاب و ... مهم است.
رييس فرهنگستان زبان فارسي، از ديگر عوامل مؤثر در انتخاب ترجمه كتاب را ترجمه از زبان‌هاي ديگر به زبان مادری نام برد و گفت: براي ترجمه متون، باید کسانی مترجم باشند که مسلط به زبان فارسي باشند. قاعده اصلي ترجمه اين است كه فرد بتواند متون مورد نظر را از زباني كه فراگرفته به زبان مادري برگرداند.
حدادعادل، با اذعان اينكه ترجمه دانشنامه جهان اسلام (محصول بنياد دايره المعادرف بزرگ جهان اسلام) یکی از ترجمه‌های موفق است، اظهار كرد: لازم است تا پيش از انتشار مكتوبات، ترجمه متون ویرایش شود و توجه به اين موضوع باشد كه در كار ترجمه، تنها به زبان انگلیسی اكتفا كنيم.
وي در ادامه با بيان اينكه توزیع آثار فرهنگي به اندازه تولید از اهمیت بسزايي برخوردار است، گفت: در بخش توزيع آثار و مكتوبات بايد هزينه لازم سرمايه‌گذاري شود تا توليد، مثمرثمر واقع شود.
حدادعادل در پايان سخنان خود خواستار آن شد تا پس از به نتيجه رسيدن و انتشار محصولات، اين آثار در اختيار مراكز و نهادهاي علمي و ادبي قرار گيرد.
