انتشار فیلمی از دو دختر اصفهانی قبل از خودکشی، اگرچه به ظاهر ابعاد جدیدی از این اتفاق را مشخص کرده اما همزمان بر ابهامات آن نیز افزوده است.
به گزارش «انتخاب»، در فیلم مذکور هیچ نشانه ای از رفتار غیرعادی در دو دختری که قصد خودکشی دارند، دیده نمی شود. نه حالت غیرعادی ناشی از مصرف مواد روانگردان در آنها مشهود است نه اتفاق خاصی را به عنوان عامل خودکشی خود معرفی می کنند و نه هیچ اثر و نشانه دیگری که بتوان آن را عامل این اتفاق معرفی کرد.
عجیب تر اینکه، در فیلم مذکور شوق خاصی برای تجربه خودکشی در این دو دختر به چشم می خورد؛ اینکه در آن لحظات بر آنها چه گذشته و در چه فکری بودند بر ما معلوم نیست اما احساس این دو شبیه سریال های تلویزیونی است که در آن فردی جان خود را از دست می دهد اما دوباره به دنیا بازمی‌گردد و چه بسا نتیجه اقدام خود را به طور کامل مشاهده می کند.
به احتمال فراوان این دو دختر نوجوان تصوری از اینکه خبر خودکشی آنها تا چه اندازه فراگیر می شده نداشته اند اما به نظر می رسد این شور و شوق برای «دیده شدن» حتی در سطح محدود یکی از عوامل اصلی تصمیم عجیب آنها برای خودکشی بوده است. البته میزان تاثیر همه این عوامل به بررسی همه جانبه و دقیق توسط متخصصان حوزه جامعه شناسی و روانشناسی نیاز دارد.
در این خصوص دست کم دو نکته قابل تامل و هشدارآمیز وجود دارد.
اول اینکه این موضوع از نظر جامعه شناختی و روانشناسی قابل بررسی است. بر اساس پژوهش های مختلف، در اغلب کشورهای دنیا خودکشی در بین ١٠ علت اول مرگ و در بسیاری از کشورها در بین سه عامل نخست قرار دارد. قابل تامل اینکه موضوع «سن» در خودکشی مطرح نیست. یعنی در هر رده سنی مورد بررسی، خودکشی از عوامل اصلی است. گستردگی این اتفاق به اندازه است که می توان از آن به عنوان یک مسأله اجتماعی فراگیر یاد کرد.
در این بین، اگر به دلیل و ریشه های اصلی خودکشی توجه نشود و تلاشی برای رفع آنها صورت نگیرد تبعات آن می تواند به جامعه منتقل شده و به یک معضل عظیم اجتماعی و حتی به یک فاجعه تبدیل شود. به بیان ساده تر، اثرات یک خودکشی تنها به فرد و خانواده او محدود نمی شود. بلکه این بیم وجود دارد که عوامل مشابه آن خودکشی های مشابهی را در جامعه گسترش دهد. دورکیم، جامعه شناس بزرگ اروپایی معتقد است خودکشی معضلی است که انسجام جامعه را مختل می کند و می تواند سامان اجتماعی ما را به خطر بیندازد. خودکشی همچنین باعث می شود که فرد نتواند وظیفه خود را به خوبی انجام دهد.
عوامل متعددی برای خودکشی های اینچنینی می توان یافت اما بیشتر آنها به دو موضوع پوچ گرایی و افسردگی منتهی می شود. افسردگی، اختلالی است که مشخصه اصلی آن، داشتن حالت پریشانی در وضعیت‌ها و موقعیت‌های مختلف است. روانشناسان حداقل مدت وجود این اختلالات برای اینکه بیماری را «افسردگی» بنامیم حداقل دو هفته می دانند. علائمی مانند عدم اعتماد بنفس، بی علاقگی نسبت به انجام فعالیت لذت بخش، بی حالی و ... از جمله نشانه های افسردگی است که می تواند به اتفاقات ناخوشایندی مانند خودکشی منتهی شود بدون آنکه از قبل نشانه ای از آن قابل مشاهده باشد.
موضوع دوم شایعات مربوط به بازی نهنگ آبی است. در فیلم مورد اشاره هیچ اشاره ای به بازی موهوم نهنگ آبی به عنوان عامل خودکشی نشده است.
با این حال، این بازی موهومی، چند هفته ای است که در صدر اخبار مربوط به خودکشی قرار گرفته و برای رسانه ها مخاطب جذب می کند. ماجرای نهنگ آبی با خبری از هند آغاز شد و گفته شد که بازی مذکور در این کشور تعداد زیادی را قربانی کرده و نگهداری فایل آن در هند جرم است. ماجرا در ایران با ادعای خودکشی دو دختر در اصفهان، به اوج خود رسید.
اما در این میان هیچ کس پیگیر اصل ماجرا نشد و صرفا موجی غیرواقعی در رسانه ها به راه افتاد و شایعات متعددی در فضای مجازی ایجاد شد. آمارها نشان می دهد هر سال چهار تا پنج نفر در هر صد‌هزار نفر در ایران خودکشی می کنند. اما هیچ یک نمی تواند مورد توجه قرار گیرد مگر با یک شایعه عجیب و ناشناخته مانند نهنگ آبی.
حتی تلویزیون هم در این موج گرفتار شد و خواسته یا ناخواسته به این شایعه نادرست دامن زد. جالب اینجاست که شایعه مربوط به نهنگ آبی در کشور ما قابل مقایسه با کشورهای دیگر نیست. یعنی خبری از اینکه مقام های بلندپایه کشوری غربی یا مثلا در همان روسیه و هند که ادعا می شود نهنگ آبی در یکی تولید شده و در دیگری قربانی گرفته هم به آن واکنش نشان دهند وجود ندارد.
در واقع عملکرد رسانه های کشورمان در مقایسه با رسانه های کشورهای دیگر قابل دفاع نیست. چراکه در ایران شایعه را گسترش دادند و مقام های بلندپایه را وادار به واکنش کردند اما در کشورهای دیگر شایعه مذکور پشت در تحقیقات رسانه ها ماند و خنثی نشد.
از سوی دیگر، انتشار فیلم مذکور نشان داد شایعاتی که علیه «فضای مجازی» به عنوان عامل انحراف و خودکشی این دو دختر عنوان می شد از اساس باطل بود و این اتفاق در عوامل دیگری ریشه دارد که بررسی، آسیب شناسی و تلاش برای جلوگیری از اتفاقات مشابه از ضرورت های مسئولان ذیربط به شمار می رود.
کیفیت اصلی
کیفیت متوسط
امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس و استاد دانشگاه درباره فیلم منتشرشده از دو دختر اصفهانی پیش از خودکشی آنها گفت: جامعه روانگردان خودکشی را افزایش می دهد.
