ایرنا: نقشه های منتشر شده از سطح خشکسالی در دو کشور ایران و ترکیه در هفته های اخیر به عنوان کشورهای بالادست رودخانه های سرریز به عراق نشان می دهند که این دو کشور به شدت درگیر خشکسالی شده اند.
عراق در طول سال های گذشته با وجود اطلاع از بحران خشکسالی در دو کشور ترکیه و ایران در اقدامی که به اعتقاد ناظران بیشتر دارای انگیزه های سیاسی و برون فکنی مشکلات است، کوشیده است عامل بحران کم آبی خود را به دو کشور همسایه بالادست (ترکیه و ایران)، منتسب کند.
مقامات عراق از حیث رسمی و سیاسی بدون اینکه درباره واقعیت نگران کننده خشکسالی در دو کشور ترکیه و ایران برای هموطنان خود سخن بگویند، به گونه ای تراژدیک این دو کشور را به عمد عامل تشنگی مردم عراق معرفی کرده اند.
با فرا رسیدن فصل گرما بار دیگر بانگ بلند «العطش! العطش!» عراق به نحو فزاینده ای بالا گرفته تا جایی که برخی جریان های سیاسی داخلی با روی آوردن به اردوکشی خیابانی علیه این دو کشور شعار سیاسی دادند.
بخشی از این جریان های سیاسی عراقی به دلیل انتخابات زودهنگام پارلمانی عراق در ۱۸ مهرماه ۱۴۰۰ آتی، کم آبی را بهانه قرار داده تا با نام ایران و ترکیه، وزن سیاسی خود را در جامعه این کشور، محک بزنند!
طبق اعلام گزارش های رسمی عراق، ترکیه تامین کننده ۵۰ درصد از منابع آبی عراق از طریق دو رودخانه بزرگ دجله و فرات و جمهوری اسلامی ایران نیز نزدیک به ۳۰ درصد دیگر را از طریق چند رود مرزی تامین می کند.
وزیر منابع آبی عراق در این راستا اخیرا مدعی شده است که ترکیه به میزان ۵۰ درصد سهم آب عراق را کاهش داده و ایران در برخی رودهای مرزی، ورودی آب را به صفر رسانده است.از این رو، تبلیغات گسترده ای در داخل عراق شکل گرفته که اگر عراق به حق آبه خود دست نیابد به نهادهای بین المللی شکایت خواهد کرد.
همزمان ادعا شده که قرار است هیات های رسمی از عراق عازم جمهوری اسلامی ایران و ترکیه شده و پیرامون سهمیه های آبی با این دو کشور رایزنی کنند.
با وجود بزرگنمایی مشکل خشکسالی در عراق، تمامی گزارش های رسمی حاکی است که وضعیت این کشور نسبت به دو کشور ایران و ترکیه بهتر است.
برداشت زودهنگام محصول کشاورزی در عراق به دلیل وضعیت اقلیمی این کشور از حیث گرما در مقایسه با دو کشور ایران و ترکیه باعث شده که عملا بخش زیادی از مصرف آب رودخانه های داخلی با شروع فصل گرما، محفوظ بماند.
جمیعت این کشور (حدود ۴۰ میلیون نفر) و منابع فراوان آبی به ویژه دو شاهرود دجله و فرات که زیر شاخه هایی از آنها مانند مویرگ در تمام پهنه جغرافیایی عراق پراکنده شده، در مقایسه با دو کشور ایران (بیش از۸۰ میلیون نفر) و ترکیه (بیش از ۸۰ میلیون نفر) باعث شده تا سرمایه آبی عراق، بهتر از دو همسایه دیگر باشد.
با وجود همه اینها، صاحب نظران اتفاق نظر دارند که مشکل اساسی معضل آب در عراق، نه جمهوری اسلامی ایران و نه ترکیه، بلکه خود عراق است که به دلایل مختلف نتوانسته در زمینه زیر ساخت های حفظ و مدیریت آب اقدام جدی کند.
طبق گزارش های رسمی، تاریخ ساخت تمامی طرح های مرتبط با آب عراق از جمله سدها و دریاچه های مصنوعی به ۶۰ سال قبل یعنی دهه ۶۰ قرن گذشته و قبل از آن باز می گردد و از آن تاریخ تا به امروز طرح آبی قابل ذکری در این کشور به اجرا در نیامده است.
تنها طرح مهم اجرا شده مربوط به کانال کشی در تالاب های جنوب عراق است که رژیم دیکتاتور بعث صدام در دهه ۹۰ با هدف سیاسی و برای خشکاندن آنها به اجرا گذاشت که بعد از سقوط رژیم صدام، این طرح، متوقف و دوباره زندگی طبیعی تا حدودی به تالاب های جنوب عراق باز گشت.
علاوه بر اینها، ضعف دولتی در اخذ هزینه های مصرف آب از شهروندان عراقی و گسترش شهرک های غیر قانونی در اطراف شهرها که عموما فاقد کنتور آب هستند و از همه مهمتر سرقت بی رویه آب، مشکلات مدیریت آب را در این کشور مضاعف کرده است.
افزایش بی رویه جمعیت در طول ۵۰ سال اخیر در عراق از ۱۰ میلیون به ۴۰ میلیون نفر یعنی چهار برابر، عملا مصرف آب را نیز به همین میزان چهار برابر افزایش داده بدون اینکه دولت این کشور در این راستا طرح قابل ذکری برای تامین آب این جمعیت اجرا کند.
جالب توجه اینکه عراق، ۵۰ سال قبل (۱۹۷۰) طرح بزرگ خود را با عنوان «نفت پایدار» برای توسعه زمین های کشاورزی در این کشور به میزان چهار برابر اعلام کرد، اما عملا سطح زیر کشت فعلی عراق حتی کمتر از ۵۰ سال گذشته شده است؛ بدین معنا که مصرف آب برای کشاورزی که یکی از پرمصرف ترین حوزه های آبی است به شدت در این کشور کاهش یافته است.
طبق این طرح قرار بود که سطح زیر کشت محصولات کشاورزی در عراق در ۱۹۷۰ از ۶ میلیون هکتار، بعد از یک دهه به ۲۴ میلیون هکتار برسد، اما گزارش وزارت کشاورزی عراق در مارس گذشته کل سطح زیر کشت این کشور را ۳ میلیون و ۷۵۰ هکتار اعلام کرده است.
نخست: عراق با وجود افزایش چهار برابری جمعیت در زمینه سامانه آبی کاری نکرده، بلکه بخش زیادی از هدررفت آبی در نتیجه سرقت آب و نبود کنتور در منازل شهروندان عراقی است.
دوم: اینکه یکی از حوزه های مهم مصرف آب عراق یعنی بخش کشاورزی، عملا پسرفت حدود ۷۰ درصدی داشته و این باعث می شود که آب های رودخانه ها برای این کشور ذخیره شود.
عراقی ها باید از عامل اصلی مشکلات کشورشان یعنی آمریکا انتقاد کنند که ۱۸ سال است این کشور را در محرومیت و عقب افتادگی انداخته و نگاه داشته است در حالی که ادعای ابرقدرتی جهان و دارا بودن فناوری و قدرت اقتصادی و صنعتی دارد، اما هیچ اقدام زیرساختی برای این کشور نکرده است.
در جریان بمباران های هوایی آمریکا در سال ۹۱ قرن گذشته، حدود ۷۵ درصد سدهای «دوکان» و «حدیثه» در شمال و غرب عراق نابود شدند و بندهای آبی الرمادی (مرکز استان الانبار) و سدهای موصل و سامراء به طور کلی از کار افتادند و به سد «دربندیخان» واقع در جنوب سلیمانیه به میزان ۵۰ درصد خسارت وارد شد.
در واقع، عراقی ها به جای انتقاد از آمریکا که بر همه مقدرات این کشور خیمه زده و عامل همه بدبختی ها و مشکلات آنها و یکی از عوامل تخریب سدها در جریان جنگ اول خلیج فارس در سال ۹۱ قرن گذشته است، خشم خود را بر ایران و ترکیه به عنوان همسایه های تاریخی عراق تخلیه کرده اند.
ابرقدرتی مانند آمریکا که ۱۸ سال است عراق را به اشکال مختلف اشغال کرده و طبق منشور سازمان ملل در برابر تغییر سیاسی که در این کشور در ۲۰۰۳ ایجاد کرده، مسوول است، عملا هیچ اقدام مثبتی برای عراق نکرده و تنها ارمغان او برای عراقی ها، اشغالگری (۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱)، جنگ داخلی (۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸)، گروه تروریستی القاعده (۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹)، ایجاد داعش (۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷) و تخریب رابطه عراق با همسایگانش و بالاخره هرج و مرج داخلی بوده است.
نکته مهم دیگری که در این میان وجود دارد این است که تاکنون عراقی ها هرگز نتوانسته اند، آمریکا را متقاعد کنند که از رابطه صرفا نظامی با عراق چشم پوشی و رابطه اقتصادی و توسعه ای را جایگزین آن کند، برای همین به دلیل ناتوانی در انتقاد رسمی از واشنگتن و از طرفی ناتوانی در حل مشکلات داخلی، به باور ناظران، به فرافکنی بیرونی روی آورده اند.
کاهش بارندگی های فصلی در منطقه در همین مدت نیز مزید علت بوده که براساس آمار رسمی در ایران، میزان بارندگی در کشور در سال زراعی جاری (۱۳۹۹ – ۱۴۰۰) نسبت به سال قبل ۵۲.۶ درصد کاهش داشته و چنین وضعیتی در ۴۰ سال اخیر بی سابقه توصیف شده است.
عراق نیز به دلیل اقلیم گرم و خشک آن، در همین مدت با کاهش بارندگی ها مواجه بوده است و در عین حال، نبود زیرساخت های مناسب برای حفظ و مدیریت آب، طبیعتا مشکلات را در این کشور مضاعف خواهد کرد.
واقعیت ها نشان می دهند که عراق سال هاست که در تابستان بانگ تشنگی سر می دهد، اما با عبور از فصل گرما به دلیل فروکش کردن دیگر بحران های داخلی، فریاد العطش عراقی ها نیز تا سال آینده و تابستان بعد، فرو می خوابد.
رصد گزارش های چند سال اخیر به وضوح این روند تکراری را آشکار می کند که به اعتقاد ناظران، بخشی از این داد و فریادها، دارای انگیزه های داخلی و بیشتر برای دور کردن اذهان مردم عراق از بحران های درونی و فرافکنی مشکلات به خارج عراق است.
شاید مشکلات متعدد از جمله وجود آمریکا که اجازه نداده تا عراق در طول این سال ها بتواند قدرت دفاعی و اقتصادی و زیرساخت های توسعه ای را بسازد، بهانه ای شده تا از حیث رسمی، این کشور به این فرافکنی روی آورد.
این معضلات در فصل تابستان هرسال بیش از فصول دیگر بروز می کند؛ از همین رو، همزمان با بحران های بی برقی، تامین آب شرب سالم و انباشت زباله در شهرها و بوی تعفن، این سناریو تکرار می شود تا اذهان عراقی ها را متوجه خارج و دردهای داخلی را فراموش کنند.
طبیعتا، مقصر اصلی همه این مشکلات آمریکا است؛ ابرقدرتی جهانی که عراق را در حل این مشکلات یاری نداده و با توجه به موضع خصمانه ای که واشنگتن، نسبت به ایران و نیز انتقادهایی که از سیاست های منطقه ای ترکیه دارد، از این فرصت برای نشانه رفتن پیکان انتقادات به سمت ایران و ترکیه بهره برده است.
