«شهداد» تا كرمان صد كیلومتر فاصله و تا
شهر افسانه‌ای «كلوتها» 40 كیلومتر فاصله دارد. این منطقه در بین
زمینشناسان به یکی از «قطب های گرمایی زمین» معروف است. همین خشكی كویر
ممکن است گردشگران را از اروپای سبز به ایران بكشاند.
در نزدیكی
شهداد، «نبکا»ها (گلدانهای كویری) وجود دارد كه گاه طول آنها به 10 متر می
رسد؛ در حالی که بلندترین نبکاهاى صحراهاى افریقا 3 متر طول دارند.
شهر
افسانه‌ای کلوتها 11 هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و فاصله اش با شهداد
تنها 40 كیلومتر است؛ و حدود 20 هزار سال قبل، با فرسایش آبی و بادى، به
وجود آمده است. در کویر شهداد، 100 هکتار نمکزار به شکل جوشش تخم مرغی وجود
دارد که در هیچ جاى دنیا مشابه آن نیست. در محدوده‌ای 30 هزار کیلومتری،
در دل لوت، هیچ حیاتی وجود ندارد. شاهد این ادعا جسد سالم گاوی است كه در
زمستان سال ۱۳۶۵ در كویر لوت تلف شده است. پس از گذشت 15 سال از آن زمان،
جسد این گاو – در حالی كه براثر نور شدید آفتاب خشك شده بود – بدون هیچ
تغییری پیدا شد.
این گرما و خشكی بینظیر می شد تا بهترین
منبع درآمد برای بومیان منطقه باشد، اما اكنون جز آزار و اذیت هیچ چیزی
برایشان ندارد. افزایش شدید دمای هوا در تیر ماه، در بخش محروم شهداد
كرمان، شمار زیادی از خانواده‌های محروم این منطقه را وادار به كوچ كرده
است. عوارض افزایش دما تأثیر نامطلوب خود را در بخش كشاورزی بر جای گذاشته
است.
«خبیص»، یا نام قدیم شهداد، درحاشیه غربی و دامنه شرقی كوهستان
سیرچ واقع شده است. این بخش در پای بلندترین كوههای این ناحیه، یعنی سیرچ
و جفتان، قرار گرفته است و ارتفاع بلندترین قله آن به 3هزار و 990 متر
می‌رسد.
قلل ارتفاعات این كوهستان تا اواخر اردیبهشت ماه پوشیده از برف است؛ از این رو، آبهای فراوانی به طرف دشت جریان دارد .
در حاشیه غربی دشت لوت، جز در منطقه
بم، هیچ مكانی به این اندازه از آب دایمی برخوردار نیست. به نظر می‌رسد كه
از هزاران سال پیش، اطراف خبیص بزرگترین ناحیه برای تمركز جمعیت بوده است.
شهداد
در ارتفاع 430 متری از سطح دریا قرار دارد. از سمت شرق فاصله آن تا دشت
لوت حدود 30 كیلومتر و مشرف به جلگه‌ای است به نام تكاب كه بخش اصلی خبیص
را تشكیل می‌دهد.
آب دایمی شهداد از رودخانه «درختنگان» تأمین
می‌شود. این رودخانه از ارتفاعات «هی‌نامان» سرچشمه می‌گیرد و از راه دره
درختنگان عبور می‌كند؛ در مدخل تنگه «چهار فرسخ»، به طرف شمال منحرف
می‌شود، سپس از طریق آبادی ابراهیم‌آباد به سوی لوت جریان می‌یابد. آب این
رودخانه در زمستان فراوان و در تابستان كم می‌شود. در تنگه چهار فرسخ،
شعبه‌ای از رودخانه درختنگان جدا شده و مستقیم رو به شرق، به طرف شهداد،
جاری است.
شهداد كنونی به شكل مثلثی است كه رأس آن به طرف دره
«كناران» و قاعده آن به سمت شرق در حوزه تكاب قرار گرفته است و به كلوتهای
موازی حاشیه لوت منتهی می‌شود. زمینهای شهداد تمام پوشیده از باغهای مركبات
و خرماست.
اكنون، تنها وجود آب است كه مردم شهداد را به این منطقه پایبند كرده است.
